Tết xuất phát từ đâu? Nguồn gốc Tết Nguyên Đán Việt Nam

Tết Nguyên Đán hay thường gọi ngắn gọn là “Tết” là dịp lễ quan trọng và thiêng liêng nhất trong năm của người Việt. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi Tết xuất phát từ đâu, có từ khi nào và vì sao lại mang ý nghĩa đặc biệt đến vậy? Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu nguồn gốc của Tết, hành trình hình thành phong tục đón năm mới và những giá trị văn hóa được lưu truyền qua hàng nghìn năm lịch sử.

1. Tết xuất phát từ đâu

Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết cổ truyền là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết Tết xuất phát từ đâu và vì sao lại có tên gọi “Nguyên Đán”. Theo nghĩa Hán Việt, “Nguyên” nghĩa là “bắt đầu”, “Đán” nghĩa là “buổi sáng sớm”, vì vậy “Nguyên Đán” được hiểu là “buổi sáng đầu tiên của năm mới”.

Tết được hình thành từ tập quán canh tác nông nghiệp lâu đời, khi con người coi việc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới là thời điểm quan trọng để bày tỏ lòng biết ơn trời đất, tổ tiên và cầu mong mùa màng bội thu. Ở Việt Nam, Tết gắn liền với văn hóa lúa nước, với những nghi thức cúng bái, lễ hội mang đậm tính cộng đồng.

Trải qua hàng nghìn năm, Tết đã phát triển thành nét văn hóa đặc trưng, phản ánh sâu sắc đời sống tinh thần của người Việt. Dù xã hội có thay đổi, Tết vẫn là dịp để mọi người hướng về cội nguồn, sum họp và khởi đầu một năm mới tràn đầy hi vọng.

2. Nguồn gốc Tết Nguyên Đán theo sử sách

Theo nhiều tài liệu lịch sử, Tết Nguyên Đán có nguồn gốc từ Trung Hoa cổ đại, được tổ chức vào đầu mùa xuân theo âm lịch. Trong thời kỳ Bắc thuộc, người Việt chịu ảnh hưởng từ nền văn hóa Trung Hoa, trong đó có cả tập tục đón năm mới. Tuy nhiên, khi du nhập vào Việt Nam, Tết đã được người Việt biến đổi, bổ sung các yếu tố riêng để phù hợp với văn hóa, phong tục và tín ngưỡng dân tộc.

Sử sách Việt Nam như Đại Việt sử ký toàn thư có nhắc đến những ghi chép về việc tổ chức lễ mừng năm mới từ thời vua Hùng, chứng tỏ Tết đã được người Việt tiếp nhận và phát triển rất sớm. Các triều đại sau như Lý, Trần, Lê đều coi Tết là dịp lễ trọng, tổ chức các nghi lễ cung đình và khuyến khích dân chúng vui xuân, sum họp.

Như vậy, dù Tết có thể bắt nguồn từ văn hóa phương Bắc, nhưng qua hàng nghìn năm, người Việt đã “Việt hóa” hoàn toàn lễ hội này, biến Tết Nguyên Đán thành biểu tượng văn hóa dân tộc nơi thể hiện lòng hiếu thảo, tinh thần đoàn kết và niềm tin vào một khởi đầu mới đầy may mắn.

3. Ý nghĩa sâu sắc của Tết trong đời sống người Việt

Tết Nguyên Đán không chỉ là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, mà còn mang trong mình nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc về tinh thần, văn hóa và xã hội. Trước hết, Tết là dịp để con người hướng về cội nguồn, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và trời đất. Thông qua các lễ cúng gia tiên, người Việt bày tỏ sự tri ân với những người đi trước, cầu mong sự phù hộ cho năm mới an lành, thuận lợi.

Tết còn là biểu tượng của sự đoàn viên. Dù đi làm ăn xa hay sinh sống nơi khác, hầu hết mọi người đều mong muốn trở về sum họp bên gia đình. Khoảnh khắc giao thừa vì thế trở nên thiêng liêng, là giây phút mọi người cùng nhau chào đón khởi đầu mới với niềm vui và hy vọng.

Bên cạnh đó, Tết cũng mang ý nghĩa khởi đầu cho sự đổi mới. Người Việt có thói quen dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa, trả nợ, mua sắm vật dụng mới như một cách gạt bỏ những điều không may, hướng đến năm mới tốt đẹp hơn. Trong tâm thức, Tết là thời điểm tái sinh, là lời hứa với bản thân về một hành trình sống tích cực, đầy niềm tin và yêu thương.

4. Những phong tục Tết đặc trưng gắn liền với nguồn gốc xưa

Các phong tục Tết Việt Nam ngày nay đều có cội nguồn từ xa xưa, gắn liền với nền văn hóa nông nghiệp và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Một số phong tục tiêu biểu có thể kể đến như:

• Cúng ông Công ông Táo: Diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp, là nghi lễ tiễn ông Táo về trời để báo cáo việc tốt xấu trong năm. Phong tục này thể hiện niềm tin vào thần linh cai quản bếp núc – biểu tượng của hạnh phúc gia đình.

• Dọn dẹp, trang hoàng nhà cửa: Trước Tết, các gia đình thường quét dọn, sơn sửa, treo câu đối đỏ để đón vận may. Tập tục này bắt nguồn từ quan niệm “tống cựu nghinh tân” – tiễn năm cũ, đón năm mới.

• Gói bánh chưng, bánh tét: Hai loại bánh truyền thống mang ý nghĩa tri ân đất trời và tổ tiên. Bánh chưng vuông tượng trưng cho đất, bánh tét tròn tượng trưng cho trời – phản ánh tư duy âm dương hài hòa trong văn hóa Việt.

• Cúng giao thừa: Nghi lễ thiêng liêng đánh dấu thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Người Việt tin rằng cúng giao thừa giúp tiễn các vị thần cũ về trời, đón thần mới xuống cai quản nhân gian.

• Chúc Tết và lì xì: Đây là phong tục thể hiện lời chúc phúc, cầu mong may mắn và sức khỏe. Tiền lì xì tượng trưng cho tài lộc, khởi đầu thuận lợi trong năm mới.

Những phong tục ấy, dù có thay đổi theo thời gian, vẫn giữ nguyên giá trị tinh thần. Chúng không chỉ giúp Tết trở nên ý nghĩa hơn mà còn duy trì sợi dây kết nối giữa quá khứ – hiện tại, giữa con người với cội nguồn văn hóa Việt Nam.